CBS onderzoek in opdracht van de commissie Joustra

Geschreven door: Dewi Deijle
Geplaatst op www.ojau.nl, 21 april 2020

Naar aanleiding van een vragenlijst van het Centraal Bureau voor de Statistieken (CBS) die in opdracht van de Commissie Onderzoek Interlandelijke adoptie is opgesteld, en die vrijdag 17 april per post is uitgezet onder interlandelijke geadopteerden, zijn bij vele ontvangers ervan vragen gerezen over het doel van dit onderzoek. Niet alleen met betrekking tot het doel, ook leeft de zorg over de wijze van verkrijging van persoonsgegevens: hoe weet het CBS dat wij (buitenlands) geadopteerd zijn?

Op 17 april heb ik de heer Daalmans en de heer Van der Schors per e-mail aangeschreven hierover. Op 20 april belde de heer Daalmans mij terug met een toelichting op een reactie die in voorbereiding was en die ik dan later per e-mail zou ontvangen. Hij wilde eerst graag telefonisch de lucht klaren.

Het gaat mij er vooral om dat subjectieve gevoelens over hoe adoptie per individu heeft uitgepakt, niet in een onderzoek naar misstanden in interlandelijke adoptie past. Het leek er even op, gezien de uitgelichte onderdelen van het onderzoek (hoe was de relatie met uw opvoeders, hoe was uw schooltijd, hoe zijn uw sociale contacten, hoe denkt u over adoptie) dat het CBS onderzoek hierover zou gaan. In het verleden hebben geadopteerden al eens deelgenomen aan tevredenheidsonderzoeken, waarbij de resultaten dan door allerlei partijen werden gebruikt en misbruikt ter verkondiging van hun eigen visie richting politiek en overheid. Ik heb dit ook benadrukt in het telefoongesprek. Ook heb ik nader toegelicht waarom ik vind dat de hele uitleg in het begeleidend schrijven en folder nogal wat onduidelijkheid schept. De insteek van het CBS onderzoek en het onderzoeksproces is op een dusdanige manier beschreven dat het er naar mijn mening op lijkt dat de groep geadopteerden wederom wordt ingezet voor een nutteloos tevredenheidsonderzoekje. Overigens, het FIOM is ook al in kaart aan het brengen wat de behoefte en wensen zijn van geadopteerden in hun zoektocht naar hun roots. Zijn al die onderzoeken naast elkaar nu allemaal nodig? Het kost ook allemaal weer tijd en geld.

De heer Daalmans lichtte toe dat, in het kader van het onafhankelijk onderzoek naar interlandelijke adoptie in het verleden een vragenlijst is opgesteld, zodat de commissie de resultaten kan meenemen in de aanbevelingen die gericht zullen zijn tot het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het CBS onderzoek is dus onderdeel van het onderzoek naar misstanden in interlandelijke adopties in het verleden en de resultaten ervan zullen worden verwerkt in de rapportage die in oktober 2020 wordt verwacht. Het gaat er echter niet om of de geadopteerde al dan niet tevreden is met het feit dat hij of zij is geadopteerd, aldus de heer Daalmans. Als wordt geconstateerd dat de Nederlandse overheid in het verleden steken heeft laten vallen, dan is ook van belang om te weten wat de behoeftes van geadopteerden zijn in het kader van rootszoeken en waar zij eventueel tegenaan lopen als gevolg van die misstanden. Het kan ook zijn dat de uitkomst is dat aan de Nederlandse overheid destijds niets direct te verwijten valt, maar dat de commissie Joustra evengoed aanbevelingen doet over wat de overheid zou kunnen doen (morele plicht?) om interlandelijke geadopteerden te ondersteunen bij de beantwoording van afstammingsvragen. De commissie wil zelf onderzoek doen hiernaar met behulp van een onafhankelijk onderzoeksbureau - die een taak uitvoert op basis van de Wet op het Centraal bureau voor de statistiek - en wil ten behoeve van die aanbevelingen niet de behoeftes en wensen inzetten die het FIOM heeft verzameld tijdens allerlei bijeenkomsten met geadopteerden die in laatste tijd hebben plaatsgevonden. Zoals ik zelf van mening ben, het FIOM is geen afdoende onafhankelijke partij hiervoor.

Dit was de strekking van het gesprek. Hieronder een uitleg die ik per e-mail ontving daarna ter aanvulling van ons gesprek. Iedereen moet op basis hiervan zelf verder bepalen of hij / zij de enquête invult. Daar wil ik niet over gaan en ik kan dat ook niet bepalen. Ik heb slechts getracht om meer duidelijkheid te scheppen rondom het doel van het onderzoek, de wijze waarop persoonsgegevens worden verkregen en waarvoor de resultaten worden ingezet. Het is naar mijn mening zaak dat in het rapport van de commissie Joustra de onderzoeksmethodiek, de wijze van analyse en verwerking van de verkregen data adequaat worden onderbouwd en verantwoord. Validiteit en betrouwbaarheid van het onderzoek moeten eveneens worden besproken. Geeft het onderzoek antwoord op de onderzoeksvraag en dienen de resultaten het daadwerkelijke doel ervan? We kunnen het helaas achteraf pas goed beoordelen.

NB. Ik ben slechts de boodschapper. Echter, als je vragen hebt kun je me die gerust e-mailen via info@ojau.nl en kan ik die eventueel nog stellen aan de commissie. Vragen over de enquête zelf kun je stellen via contactcenter@cbs.nl, niet via mij.

Op di 21 apr. 2020 om 16:13 schreef Secretariaat <secretariaat@commissieonderzoekinterlandelijkeadoptie.nl>:

Betreft: Vragen omtrent onderzoek Interlandelijke adoptie in Nederland

Geachte mevrouw Deijle,

Dank voor uw bericht. We hebben geprobeerd in de begeleidende brief, de folder en op de websites informatie over dit onderzoek te geven. De ruimte daarvoor is echter beperkt, hetgeen natuurlijk kan leiden tot vragen. Dat u daarover direct contact met ons opneemt waarderen we omdat u ons daarmee de gelegenheid biedt deze te beantwoorden.

Doel van het CBS-onderzoek
Als eerste uw vraag over het doel van het CBS-onderzoek. In de afgelopen periode heeft de Commissie in haar onderzoek naar de feitelijke gang van zaken rondom adopties vanuit het buitenland en de rol van de Nederlandse overheid daarbij, tientallen geadopteerden gesproken. Naast vragen over misstanden is daarbij ook steeds aan de orde geweest hoe het met geadopteerden gaat, hoe zij hun adoptie hebben ervaren, in hoeverre zij op zoek zijn naar hun herkomst en welke problemen zij daarbij ondervinden. Ook is daarbij gevraagd wat hen zou helpen verder te komen. De Commissie kan niet direct met vele duizenden geadopteerden spreken terwijl dat eigenlijk wel wenselijk zou zijn om een zo volledig mogelijk beeld te kunnen geven. Daarom heeft de Commissie het CBS verzocht aanvullend onderzoek te doen op basis van diens wettelijke taak. Met dit aanvullend onderzoek wil de Commissie nagaan in hoeverre het beeld dat uit de gesprekken naar voren is gekomen ook bij andere geadopteerden leeft. Het helpt de Commissie om verantwoorde conclusies te trekken en aanbevelingen te doen aan de minister.

Uiteraard is waarheidsvinding een belangrijke doelstelling van het onderzoek. Maar ook wil de Commissie graag een bijdrage leveren aan een oplossing voor degenen die problemen ondervinden door de wijze waarop hun adoptie in het verleden is verlopen. Het invullen van de vragenlijst is bij dit alles behulpzaam omdat de Commissie een representatief beeld wenst te krijgen van geadopteerden.

Hoe komt het CBS aan uw gegevens?
U heeft ons gevraagd hoe het CBS aan uw gegevens komt en of men weet dat u geadopteerd bent. Er bestaat in Nederland geen landelijk adoptieregister. Daarom kán niemand weten of u geadopteerd bent. Om toch een steekproef onder interlandelijk geadopteerde personen in Nederland te kunnen trekken, heeft het CBS een benadering gemaakt op basis van wel bekende gegevens. Hiervoor heeft het CBS gebruik gemaakt van de Basisregistratie Personen (BRP) zoals bijgehouden door gemeenten. Het CBS ontvangt informatie uit de BRP uitsluitend ten behoeve van de verrichting van zijn wettelijke taak ‘het verrichten van statistisch onderzoek ten behoeve van praktijk, beleid en wetenschap en het openbaar maken van de op grond van zodanig onderzoek samengestelde statistieken’.

Als eerste stap heeft het CBS een lijst van geboortelanden gemaakt waarvan bekend is dat hier de meeste internationaal geadopteerden vandaan komen die in de periode 1970-1998 zijn geboren. Vervolgens is voor personen geboren in één van deze landen in deze periode gekeken of het geboorteland van de juridische ouders hetzelfde is als dat van de betreffende persoon. Indien dit niet het geval is én minimaal één van de juridische ouders in Nederland is geboren, is de persoon opgenomen in het steekproefkader. Van deze groep personen is vervolgens een (ruime) op toeval gebaseerde steekproef getrokken. Aan het begin van de vragenlijst wordt de vraag gesteld of men is geadopteerd of niet, zodat alleen geadopteerde personen de vragen over adoptie krijgen. Naast deze ‘afgeleide’ steekproef, is een willekeurige (random) steekproef van personen uit de BRP met geboortejaren vallend in dezelfde periode getrokken, die – wanneer zij aan het begin van de vragenlijst aangeven niet geadopteerd te zijn – de algemene, niet-adoptie-gerelateerde vragen voorgelegd krijgen. Het is in dit onderzoek van belang dat zowel geadopteerde personen als niet-geadopteerde personen deelnemen, zodat het mogelijk is de situaties van beide groepen met elkaar te vergelijken. Personen die benaderd zijn voor dit onderzoek vertegenwoordigen veel andere inwoners in Nederland. Om een betrouwbaar beeld te krijgen is het daarom belangrijk dat zoveel mogelijk mensen mee doen.

We realiseren ons dat er door dit onderzoek mogelijk het beeld is ontstaan dat er een “landelijk adoptieregister” bestaat. Naar aanleiding van uw vraag zullen wij op onze website duidelijk maken dat dit absoluut niet het geval is.

Uw privacy
Tot slot, het CBS is het nationaal statistiekbureau. Zijn onafhankelijkheid is vastgelegd in de Wet op het Centraal bureau voor de statistiek. Het bureau gaat zeer zorgvuldig om met uw persoonsgegevens en voldoet aan de hoogste eisen met betrekking tot gegevensbescherming. Ook zijn zeer strenge maatregelen genomen tegen diefstal, verlies of misbruik van persoonsgegevens. Het CBS publiceert alleen statistische informatie indien de reacties en gegevens van individuele personen niet herkenbaar of herleidbaar zijn. En alles wat het CBS publiceert wordt openbaar gemaakt. Iedereen in Nederland heeft dus toegang tot dezelfde informatie.. Het CBS levert nooit herkenbare óf herleidbare gegevens aan derden. Ook niet aan andere overheidsinstellingen. Dat betekent bijvoorbeeld ook dat de Commissie geen individuele gegevens krijgt van het CBS. Meer informatie over hoe het CBS omgaat met persoonsgegevens vindt u op https://www.cbs.nl/nl-nl/over-ons/organisatie/privacy.

Wij hopen dat uw vragen hiermee voldoende zijn beantwoord. Mocht u toch nog vragen of opmerkingen hebben aarzel dan niet contact met ons op te nemen.

Met een hartelijke groet,
Peter Daalmans, secretaris

Op vr 17 apr. 2020 om 13:11 schreef info@ojau.nl <ojau.works@gmail.com>:

Geachte heer Daalmans en heer Van der Schors,

Vandaag hebben geadopteerden een brief ontvangen over een CBS onderzoek, in opdracht van de Commissie onderzoek interlandelijke adoptie in het verleden. De vraag die zich meteen aandringt is: hoe komt het CBS aan onze gegevens? Hoe weet het CBS dat 'wij' geadopteerd zijn? Stichting Mijn Roots heeft al enkele vragen gekregen over dit uitgezette onderzoek met daarin enkele zorgen vervat. Wij willen graag weten wat de achtergrond en insteek (doel, scope) is van dit onderzoek, en waarvoor de resultaten precies gebruikt gaan worden. Wij zien vooralsnog niet in wat de relatie is tussen het lopende onderzoek naar interlandelijke adoptie in het verleden en hetgeen in deze brief staat vermeld. Wij zien graag een toelichting tegemoet. Ik hoop dat u mij zo spoedig mogelijk kan beantwoorden, aangezien enkele geadopteerden, stichting Mijn Roots en ik onze zorgen hebben hierover.

Alvast bedankt.

Vriendelijke groet,

Dewi Deijle

Lees hier deel II: antwoorden CBS op nadere vragen

Ga terug naar Dossier Adoptiezaken Indonesië