Identiteitsherstel na adoptie, kan dat?

Geschreven door: Dewi Deijle
Geplaatst op www.ojau.nl, 15 juni 2019

Al enige tijd houd ik me bezig met onderzoek naar adoptie en gelegaliseerde kinderhandel in adoptieprocedures. In het dossier adoptiezaken op deze website is van alles te lezen over adoptie van kinderen uit Indonesië in de jaren ’70 en ‘80. Echter, steeds meer volwassenen die zijn geadopteerd uit andere landen komen ook met vragen bij mij als het gaat om juridische aspecten. Sinds kort zijn er vragen gerezen over ‘’identiteitsherstel’’, omdat ze daar weleens iets over hebben gelezen. Kan identiteitsherstel ook als je bent geadopteerd? En waarom zou iemand dat doen?

Welke gegevens

De gemeente kan op verzoek van de geadopteerde gegevens uit de Basisregistratie Personen (BRP) wijzigen. Het gaat om wijziging van gegevens van vóór adoptie. Na adoptie kan de gemeente gegevens wijzigen of verwijderen over:
• de naam
• de geboortedatum
• één of beide ouders
• de bij adoptie verloren nationaliteit
• adresgegevens van voor de adoptie
• gegevens over immigratie en emigratie van voor de adoptie

Als zowel de namen, de geboortedatum en herkomstgegevens van een persoon wijzigen, dan wordt gesproken van een geheel nieuwe administratieve persoon. In dat geval is grondig onderzoek nodig, waarbij de verzoeker zal moeten bewijzen dat hij of zij de persoon is die staat geregistreerd in de BRP.

Voor buitenlands geadopteerden die hun identiteit eventueel willen laten herstellen, zal het doorgaans gaan om het wijzigen van een voornaam en/of geboortedatum. Een verzoek voor het wijzigen van de geboortedatum in de BRP, moet bij de gemeente waar iemand staat ingeschreven worden ingediend. Een verzoek voor voornaamswijziging gaat via de rechtbank, en tevens moet de persoon worden bijgestaan door een advocaat.

Identiteitsherstel en de impact ervan

Identiteitsherstel doe je niet zomaar even. De procedure kost niet alleen behoorlijk wat geld, maar het is complex, vooral als de identiteit is vervalst met het oog op adoptie. Het zoeken naar de ‘’echte‘’ identiteit is op zich al een hele opgave voor veel geadopteerden. Verder kan aan identiteitsherstel ingrijpende (juridische) gevolgen verbonden zijn. De persoon die zijn of haar identiteit of onderdelen daarvan wil laten herstellen, zal zich dus bewust moeten zijn van de impact van een dergelijk verzoek hiertoe.

Voorbeeld

Zoë komt oorspronkelijk uit China en woont in Aalsmeer. Zij is geadopteerd. Recentelijk is ze erachter gekomen dat ze niet op 10 februari 1994 is geboren, maar op 10 mei 1992. Zoë heeft sterke vermoedens dat het opvanghuis, waar zij de eerste periode in haar leven heeft doorgebracht, haar geboortedatum heeft veranderd. Zoë zou graag haar geboortedatum willen wijzigen. Welke stappen moet zij doorlopen om dit te doen?

In Zoë haar geval dient zij haar verzoek in bij de gemeente Aalsmeer. Een ambtenaar die haar verzoek gaat beoordelen, zal Zoë van te voren moeten meedelen dat een wijziging van de geboortedatum gevolgen heeft: de correctie wordt doorgegeven aan verschillende instanties en Zoë moet op eigen kosten een nieuw paspoort, identiteitskaart en rijbewijs aanvragen.

Het wijzigen van de geboortedatum kan ingrijpende gevolgen met zich meebrengen voor Zoë. Daarom zal de gemeente erg terughoudend zijn met het toekennen van een verzoek daartoe.

De beoordeling

Zoë moet samen met een meertalig modelformulier allerlei documenten aanleveren die haar correctieverzoek ondersteunen. De documenten zullen afwijken van de gegevens in de BRP. De gemeente Aalsmeer moet deze documenten op geloofwaardigheid en echtheid toetsen. Dit kan in het geval van Zoë lastig zijn, want zij zal documenten moeten verkrijgen die aantonen dat zij op 10 mei 1992 geboren is.

Indien de geboortedatum is gewijzigd door instanties in China, moet in ieder geval een gerechtelijk oordeel worden overgelegd waarin door de rechter tot wijziging van de geboortedatum is besloten. De argumenten van de rechter worden vervolgens ook getoetst.

Bij de beoordeling van het verzoek moet vastgesteld worden dat Zoë dezelfde persoon is als in de BRP staat vermeld. Bij het onderzoek worden de overgelegde brondocumenten meegenomen, rapporten van gehoor met vragen over de identiteit, verklaringen waarom eerder een andere geboortedatum is opgegeven, eventuele ouder foto's, vingerafdrukken en DNA- of botonderzoek. Door het doen van onderzoek kan worden vastgesteld dat de geboortedatum die Zoë wil laten wijzigen onjuist is (1), dat de nieuwe geboortedatum juist is (2), en dat zowel de nieuwe als de oude geboortedatum op Zoë betrekking heeft (3).

Het is niet voldoende dat Zoë in China een geboorteakte laat opmaken waarin de nieuwe geboortedatum is opgenomen, maar zij zal ook moeten aantonen dat zij met haar nieuwe geboortedatum in China geregistreerd heeft gestaan. Enkel een DNA of botonderzoek is ook niet voldoende, maar de resultaten kunnen wel als ‘’aanvullend’’ bewijs dienen. Verder worden in Nederland enkele verklaringen van een leraar of arts over dat de leeftijd niet klopt, niet als bewijs erkent.

Uit de (bron)documenten, ander geldig bewijs en het gerechtelijk oordeel moet ook blijken hoe de verschillen in geboortedatum konden ontstaan. Er moet aangetoond worden hoe is vastgesteld dat dit haar identiteit is en of mensen Zoë al kenden met die identiteit. Dit kan bijvoorbeeld aangetoond worden door middel van ziekenhuispapieren of een kopie van het doopregister.

Uit de rechtspraak blijkt overigens dat het overleggen van enkel een buitenlandse rechterlijke uitspraak over de gewijzigde geboortedatum in de praktijk niet snel wordt geaccepteerd. Indien geldig ondersteunend bewijs ontbreekt, dan kan Zoë’s verzoek tot wijziging van haar geboortedatum dus niet worden gehonoreerd.

Noemenswaardig is het volgende. Indien Zoë tussentijds besluit om haar correctieverzoek in te trekken, dan wordt alsnog door de gemeente een (ambtshalve) onderzoek naar de juistheid van de geregistreerde BRP-gegevens ingesteld.

Contra-indicatie

De gemeente Aalsmeer zal ook moeten onderzoeken of bepaalde redenen of omstandigheden aanwezig zijn die het verhaal van Zoë tegenspreken. Dit worden ook wel contra-indicaties genoemd, waarbij gedacht kan worden aan het gebruik maken van de identiteit van iemand anders, of dat een verzoeker al eerder valse documenten heeft ingeleverd of eerder onjuiste/tegenstrijdige verklaringen heeft afgelegd over de juiste identiteit. Deze omstandigheden zullen overigens niet voorkomen in gevallen bij adoptie, omdat een onjuiste geboortedatum niet aan een kind te wijten zal zijn, maar aan andere personen van bijvoorbeeld het tehuis waar het kind een periode heeft doorgebracht.

Beslissing

De gemeente Aalsmeer zal binnen vier weken beslissen op het verzoek. Indien Zoë het niet eens is met de beslissing, kan zij binnen zes weken na de datum waarop de gemeente heeft besloten over de aanvraag hiertegen in bezwaar gaan, en daarna eventueel in beroep gaan bij de rechter (Let op: bij het wijzigen van een voornaam geldt een andere procedure).

Het is duidelijk dat er heel wat bij komt kijken. Ik zou Zoë adviseren om goed na te denken over haar keuze.

De complexiteit van identiteitsherstel

Helaas wordt er veel gesjoemeld in adoptieprocedures. Kinderen krijgen in het land van herkomst soms een geheel nieuwe identiteit. Die documenten worden in het land van herkomst gelegaliseerd zodat alles in orde lijkt. Vaak wordt er dan ook nog een verhaal verzonnen over de omstandigheden waarin het kind leefde. Dat ging zo in het verleden, maar we lezen verhalen over dat het nog steeds gebeurd.

Het zoeken naar ware identiteitsgegevens van vóór de adoptie of naar antwoorden op andere afstammingsvragen, is een complexe aangelegenheid. Informatie over de ware identiteit is vaker niet te achterhalen dan wel. Vooral als er allerlei andere partijen hebben meegewerkt, zoals vroedvrouwen, ziekenhuizen, ambtenaren in het land van herkomst en eventueel personen in Nederland zoals adoptiebemiddelaars.

Motivatie achter identiteitsherstel

Identiteitsherstel is lang niet altijd de motivatie die zit achter het willen weten waar iemand vandaan komt. De meeste mensen willen wel graag weten waar zij vandaan komen, ook mensen die niet zijn geadopteerd. De behoefte om te weten waar een geadopteerde vandaan komt en wat er is gebeurd in het verleden, kan sterker zijn wanneer duidelijk is dat er in een bepaald land sprake is (geweest) van gelegaliseerde kinderhandel om kinderen adopteerbaar te maken. Dat wil niet zeggen dat iemand perse de oude identiteit terug wil. De geadopteerde heeft in het land waar hij of zij is terechtgekomen inmiddels een leven opgebouwd met die nieuwe identiteit.

Een wijziging in de BRP kan allerlei (juridische) gevolgen met zich meebrengen. Ook kan het wijzigen van identiteitsgegevens een behoorlijke emotionele impact hebben. De onderdelen van de identiteit die iemand heeft gekregen horen al voor een lange tijd bij die persoon, en is daarmee opgegroeid. De persoon is met die identiteit bekend bij anderen, zoals familie, vrienden, op het werk, op school, etc.

Welke identiteit is echt?

Het komt regelmatig voor dat geadopteerden voor zichzelf en de buitenwereld hun naam wijzigen naar de naam die op de geboorteakte staat, maar die naam niet perse laten wijzigen in de BRP. Maar, wie zegt dat die naam op de geboorteakte ook daadwerkelijk de naam is die hij of zij heeft gekregen van de geboortemoeder? Het komt voor dat de geboortemoeder het kind de naam heeft gegeven maar dat die daarna is veranderd door personen die kinderen verkochten en die naam als zodanig hebben gelegaliseerd (geschikt maken voor gebruik in een ander land) zodat het kind met de oorspronkelijke naam niet meer bestaat. De vraag is, welke naam geldt dan?

De overweging

De hierboven beschreven situaties illustreren dat niet altijd kan worden uitgegaan van bepaalde gegevens op de documenten die te vinden zijn in de adoptiedossiers van een geadopteerde, en dat het lastig is om de ware identiteitsgegevens te achterhalen. Er zijn, hoe complex ook, gelukkig mogelijkheden om (stukjes van) de waarheid te achterhalen. Echter, een hele procedure doormaken om bepaalde onderdelen van de identiteit te laten herstellen is iets wat iemand heel goed zou moeten overwegen. Er zijn allerlei andere omstandigheden die zouden moeten meewegen in de keuze om het te doen, zoals wat de geadopteerde er praktisch mee wil bereiken. Het is te begrijpen dat een geadopteerde wel zijn achternaam wil wijzigen naar zijn biologische achternaam. En dat kost ook weer honderden euro's (lees bijv.: wat kost een achternaamwijziging?).

Onder de geadopteerden uit Indonesië ken ik iemand die haar geboortedatum heeft laten wijzigen. Dit heeft zij gedaan omdat zij vier jaar ouder bleek te zijn. Niet alleen omdat je simpelweg de juiste geboortedatum wil hanteren, kan een onjuiste geboortedatum bijvoorbeeld vanuit medisch oogpunt negatieve gevolgen hebben. Het was geen makkelijke opgave, de kostbare procedure duurde twee jaar en het was emotioneel zwaar.

Juist omdat identiteitsherstel een behoorlijke impact kan hebben en allerlei gevolgen met zich mee kan brengen, moet het ook niet zo zijn dat iedereen zomaar onderdelen van zijn of haar identiteit kan wijzigen. Dat is begrijpelijk. Maar het moet toch veel eenvoudiger en voor minder geld kunnen?

Op 31 december 2019 verscheen een artikel in de Volkskrant, "Vermoedelijk slachtoffer babyhandel naar rechter om geboortedatum te wijzigen", geschreven door Anneke Stoffelen, waarvoor mijn mening rondom dit onderwerp is gevraagd.

Naar dossier adoptiezaken

In de media